Cách đây tròn 70 năm, dưới sự lãnh đạo sáng suốt và tài tình của Đảng, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, quân và dân ta trên mặt trận Cao Bằng, Lạng Sơn cùng với cả nước đã khắc phục muôn vàn khó khăn, thử thách, dũng cảm, ngoan cường, thông minh, sáng tạo mở Chiến dịch Biên giới Thu Đông 1950, giành thắng lợi to lớn, có ý nghĩa chiến lược trong công cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp của dân tộc ta.

Vùng biên giới Việt - Trung có tầm chiến lược quan trọng, có đường huyết mạch số 4 trải dài trên 300 km, chạy qua 3 tỉnh biên giới Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, qua căn cứ địa Việt Bắc. Từ sau Chiến dịch Việt Bắc thu - đông 1947, thực dân Pháp tập trung xây dựng hệ thống đồn binh trên đường số 4, với mưu đồ “cắm mũi dao sâu” vào giữa căn cứ địa Việt Bắc, đánh phá hậu phương kháng chiến, khóa chặt biên giới, cô lập cuộc kháng chiến của nhân dân ta đối với quốc tế, ngăn cản sự liên lạc giữa Việt Bắc với Liên khu III và Liên khu IV. Vào thời điểm này, lực lượng địch trên biên giới có 11 tiểu đoàn, 9 đại đội, đại bộ phận là lính Âu-Phi tinh nhuệ, 27 khẩu pháo, 8 máy bay, 4 đại đội bộ binh cơ giới.

Bước vào năm 1950, tình hình có những chuyển biến quan trọng, cuộc kháng chiến của nhân dân ta trên đà phát triển mạnh mẽ. Để tạo chuyển biến quan trọng cho cuộc kháng chiến, Đảng và Chính phủ ta quyết định mở Chiến dịch Biên giới nhằm tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, giải phóng một phần vùng biên giới, mở mối quan hệ rộng rãi với các nước, đặc biệt với Trung Quốc, Liên Xô và các nước Dân chủ Nhân dân anh em. Trên cơ sở phân tích sâu sắc tình hình, Trung ương Đảng đã sáng suốt đề ra chủ trương mở chiến dịch lớn tiến công địch trên tuyến biên giới Việt - Trung. Chiến dịch.

Do ý nghĩa và tầm quan trọng của chiến dịch Biên giới này, từ cuối tháng 8-1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra mặt trận cùng Bộ Chỉ huy chiến dịch trực tiếp chỉ đạo chiến dịch. Người kiểm tra kế hoạch tác chiến, xem xét công tác chuẩn bị hậu phương, theo dõi kịp thời diễn biến của chiến dịch, góp những ý kiến chỉ đạo và động viên cán bộ, bộ đội, dân công. Việc Người ra mặt trận làm cho mọi người càng thấm sâu ý nghĩa quan trọng của chiến dịch sắp mở, động viên mạnh mẽ nhất, xúc động nhất, lan truyền trong sâu thẳm toàn thể đội ngũ dân công, bộ đội tham gia chiến dịch. Ngày 2-9-1950, Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi về Chiến dịch Cao - Bắc - Lạng.

Chủ tịch Hồ Chí Minh họp với Thường vụ Trung ương Đảng quyết định mở Chiến dịch Biên giới 1950

Ngày 16-9-1950, ta mở đầu chiến dịch bằng trận đánh cứ điểm Đông Khê. Từ vị trí quan sát đặt trên núi Báo Đông (cách Đông Khê 11 km đường chim bay), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chăm chú quan sát, theo dõi chặt chẽ diễn biến mặt trận.  Chỉ sau 54 giờ chiến đấu, ta giành thắng lợi, tạo điều kiện phát triển chiến dịch.

Với thắng lợi mở màn của chiến dịch, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã cảm hứng và để lại cho quân và dân ta, cho cách mạng Việt Nam bài thơ “Lên núi” bất hủ:

“Chống gậy lên non xem trận địa,
Vạn trùng núi đỡ vạn trùng mây.
Quân ta khí mạnh nuốt Ngưu Đẩu,
Thề diệt xâm lăng lũ sói cầy”.

Ngày 30-9-1950, địch cho binh đoàn của Lơ Pagio tiến lên nhằm chiếm lại Đông Khê và để đón binh đoàn của Sáctông từ Cao Bằng rút về. Nắm vững thời cơ, Bộ Chỉ huy chiến dịch đã tập trung lực lượng tiêu diệt từng cánh quân địch. Qua 8 ngày chiến đấu ở phía Tây Đông Khê, quân ta đã diệt gọn toàn bộ quân địch, bắt sống Lơ Pa Giơ và Sáctông. Hoảng sợ, quân địch rút khỏi phòng tuyến đường số 4.

Sau 29 ngày đêm chiến đấu, Chiến dịch Biên giới kết thúc thắng lợi. Quân ta đã tiêu diệt và bắt sống hơn 8.000 tên địch, diệt gọn 8 tiểu đoàn, giải phóng 5 thị xã và 13 thị trấn, khai thông một vùng biên giới dài 750 km, gồm 35 vạn dân. Căn cứ địa Việt Bắc được củng cố và mở rộng, nối liền với các nước xã hội chủ nghĩa.

Thắng lợi của Chiến dịch Biên giới là bước chuyển biến cơ bản đưa cuộc kháng chiến vào giai đoạn mới - giai đoạn quân ta nắm quyền chủ động chiến lược trên chiến trường chính, chủ động tiến công và phản công ngày càng lớn.

Chiến thắng Biên Giới Thu Đông 1950 đã làm phá sản kế hoạch quân sự, chính trị của thực dân Pháp: vòng vây biên giới bị đập tan, hành lang đông - tây bị chọc thủng, các xứ tự trị bị phá vỡ, kế hoạch Rơ-ve cơ bản bị sụp đổ. Thất bại ở biên giới đã gây đảo lộn lớn đối với chiến lược, chiến thuật của Pháp, làm quân Pháp choáng váng, hốt hoảng bố trí lại lực lượng, thay đổi chiến thuật, thay đổi chỉ huy... Đây là thất bại chưa từng có trong chiến tranh xâm lược của thực dân Pháp tính đến thời điểm lúc bấy giờ.

Đây là một trong những sự kiện quan trọng của lịch sử 9 năm kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược (1945 - 1954) nói riêng và lịch sử đấu tranh giải phóng dân tộc Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh nói chung.

70 năm qua, kể từ ngày Chiến dịch Biên Giới kết thúc thắng lợi, ý nghĩa và tầm vóc lịch sử của chiến thắng luôn khơi dậy niềm tự hào dân tộc; góp phần giáo dục tinh thần yêu nước, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc cho các thế hệ người Việt Nam, nhất là thế hệ trẻ. Trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ngày nay, nhân dân ta vẫn không ngừng phát huy sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc gắn với sức mạnh thời đại trong điều kiện mới. Tăng cường đấu tranh làm thất bại âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch và các âm mưu xâm phạm độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo, vì mục tiêu dân giàu nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.