Đồng chí Lê Quang Đạo, tên khai sinh là Nguyễn Đức Nguyện, sinh ngày 8/8/1921 trong một gia đình có truyền thống yêu nước, cách mạng tại xã Đình Bảng, huyện Tiên Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay là phường Đình Bảng, thị xã Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh). Do sớm giác ngộ và tích cực hoạt động cách mạng, năm 1940, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương, sau đó, được phân công là Bí thư Chi bộ Đảng, Ủy viên Ban Cán sự Đảng phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh.

Từ sau Cách mạng tháng Tám 1945 đến năm 1948, đồng chí giữ các chức vụ: Bí thư Thành ủy Hải Phòng, Bí thư Thành ủy Hà Nội, Phó bí thư Khu ủy đặc biệt Hà Nội, Xứ ủy viên Bắc kỳ, Bí thư liên Tỉnh ủy Hà Nội - Hà Đông, Ủy viên Thường vụ Liên khu ủy Liên khu 3 phụ trách công tác tuyên huấn. Năm 1949, đồng chí là Phó Ban Tuyên truyền Trung ương Đảng. Từ năm 1950, đồng chí được điều động vào Quân đội nhân dân Việt Nam và giữ nhiều trọng trách: Cục trưởng Cục Tuyên huấn, Tổng Cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam. Trực tiếp tham gia chỉ huy các chiến dịch quan trọng trong cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Năm 1958, đồng chí được phong quân hàm Thiếu tướng, năm 1974 được thăng quân hàm Trung tướng Quân đội Nhân dân Việt Nam.

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng (tháng 9/1960), đồng chí được bầu làm Ủy viên dự khuyết Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Năm 1972, trở thành Ủy viên chính thức của Ban Chấp hành Trung ương Đảng. Sau đó, đồng chí đã được tiếp tục được bầu là Ủy viên Trung ương Đảng các khóa IV, V, VI. Đồng chí đã đảm trách nhiều cương vị quan trọng của Đảng và Nhà nước, như Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội, Trưởng Ban Khoa giáo Trung ương, Chủ tịch Quốc hội, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhà nước (1987-1992). Từ năm 1994 - 1999, đồng chí đảm trách nhiệm vụ Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.

Hơn 60 năm hoạt động cách mạng, đồng chí Lê Quang Đạo đã có những công lao to lớn đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam. Ghi nhận công lao to lớn của Đồng chí với dân tộc, Đảng, Nhà nước tặng Đồng chí Huân chương Sao Vàng, Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công hạng Nhất, Huân chương Chiến thắng hạng Nhất, Huân chương Đại đoàn kết dân tộc và nhiều Huân, Huy chương cao quý khác.

1. Đồng chí Lê Quang Đạo – Nhà lãnh đạo có uy tín lớn của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta

Sinh ra và lớn lên ở một quê hương giàu truyền thống cách mạng, căn cứ địa, an toàn khu cách mạng Việt Nam, đồng chí Lê Quang Đạo sớm giác ngộ và được kết nạp vào Đảng từ năm 19 tuổi. Ngay từ khi còn trẻ, đồng chí đã thể hiện là một người cộng sản kiên trung, được Đảng, Nhà nước, Bác Hồ và nhân dân tin tưởng. Ở tuổi 20, đồng chí được giao trọng trách là Bí thư Ban cán sự Đảng tỉnh Bắc Ninh, sau đó là tỉnh Phúc Yên; Xứ ủy viên rồi Thường vụ Xứ ủy Bắc Kỳ. Sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đồng chí được Đảng tin tưởng giao cho các trọng trách: Bí thư Thành ủy Hải Phòng, Bí thư Thành ủy Hà Nội, Phó Bí thư Khu ủy khu XI, Bí thư Liên Tỉnh ủy Hà Nội - Hà Đông, Ủy viên Thường vụ Liên Khu ủy khu III, Phó trưởng Ban Tuyên huấn Trung ương. Từ năm 1950 đến năm 1976, đồng chí được Đảng điều động vào quân đội. Suốt những năm trong quân ngũ, đồng chí Lê Quang Đạo đã đem hết tài năng và sức lực, tâm hồn, trí tuệ xây dựng và chỉ đạo ngành tuyên huấn quân đội. Đồng chí là một nhà hoạt động tư tưởng và văn hóa xuất sắc của quân đội và của Đảng.

Đồng chí Lê Quang Đạo là một con người tiêu biểu cho phẩm chất “Bộ đội Cụ Hồ”, là một nhà lãnh đạo, chỉ huy ưu tú của quân đội, một vị tướng có đủ những đức tính: trí, dũng, nhân, tín, liêm, trung như Bác Hồ đã dạy. Cống hiến của đồng chí trong quân đội về cả hai mặt xây dựng và chiến đấu. Đồng chí coi trọng xây dựng quân đội về chính trị và tư tưởng, trực tiếp chỉ đạo công tác Đảng, công tác chính trị trong chiến dịch, chiến đấu. Đồng chí được Quân ủy Trung ương giao nhiều trọng trách trong các chiến dịch lớn: Phụ trách công tác tuyên huấn trong chiến dịch Biên giới (1950), Phó Chủ nhiệm Chính trị trong chiến dịch Điện Biên Phủ, Quyền Chính ủy Đại đoàn 308 trong cuộc tiến quân sang Thượng Lào, Phó trưởng đoàn Quân đội nhân dân Việt Nam trong Ủy ban Liên hiệp đình chiến Việt Pháp. Kháng chiến chống Mỹ, đồng chí thường có mặt ở những chiến trường nóng bỏng, đã từng làm Bí thư Đảng ủy, Chính ủy chiến dịch Khe Xanh (1968), chiến dịch phản công quy mô lớn đường 9 - Nam Lào (1971), chiến dịch Trị - Thiên, giải phóng Quảng Trị (1972). Trên cương vị được giao, Đồng chí luôn đi sát mặt trận, bám sát chiến trường, nắm chắc diễn biến của từng trận đánh, gần gũi chiến sĩ, phát huy tinh thần tập thể, dân chủ, động viên bộ đội quyết tâm chiến đấu. Đồng chí đã cùng cán bộ, chiến sỹ quân đội ta lập nên những chiến thắng vẻ vang, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ, góp phần vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc.

Trên lĩnh vực khoa giáo của Đảng. Tháng 3/1982, tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ V của Đảng, đồng chí Lê Quang Đạo tiếp tục được bầu vào Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Bí thư Trung ương Đảng, được phân công làm Trưởng ban Khoa giáo Trung ương. Trong những năm đầu thập niên 80 của thế kỷ XX, tình hình kinh tế - xã hội đất nước lâm vào tình trạng khó khăn, trên cương vị Trưởng ban Ban Khoa giáo Trung ương với tầm nhìn bao quát, đồng chí Lê Quang Đạo đã quan tâm đến tất cả các ngành khoa học cũng như công tác quản lý, hoạt động khoa học. Đồng chí đã đề xuất quan điểm đổi mới, dân chủ trong nghiên cứu khoa học, coi trọng bồi dưỡng và sử dụng nhân tài, nhất là đội ngũ trí thức, trí thức trẻ. Những năm tháng phụ trách công tác khoa giáo của Đảng, Đồng chí đã cùng với tập thể lãnh đạo, cán bộ Ban Khoa giáo Trung ương tổ chức nhiều buổi tọa đàm, hội thảo, gặp gỡ để lắng nghe ý kiến tâm huyết, trí tuệ của nhân sĩ, trí thức, nhà khoa học, góp phần tìm ra giải pháp tháo gỡ tình hình khó khăn, đưa đất nước thoát ra khỏi khủng hoảng. Thông qua gặp gỡ, tọa đàm, hội thảo đó, vấn đề đổi mới tư duy lý luận, tư duy kinh tế, kinh tế thị trường, nhà nước pháp quyền, sử dụng nhân tài, phát triển nguồn nhân lực lần đầu tiên được đề cập và đã được tổng hợp báo cáo trực tiếp với đồng chí Tổng Bí thư Trường Chinh. Nhiều vấn đề của báo cáo đã được thể hiện trong “Báo cáo chính trị đổi mới toàn diện đất nước” mà Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng đã thông qua.

Trên cương vị Chủ tịch Quốc hội, đồng chí đã cùng với Quốc hội đẩy mạnh công tác lập hiến, lập pháp, thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, đáp ứng yêu cầu quản lý đất nước bằng pháp luật. Quốc hội khóa VIII do đồng chí Lê Quang Đạo làm Chủ tịch đã thông qua Hiến pháp năm 1992 và nhiều bộ luật, pháp lệnh, quyết định nhiều vấn đề hệ trọng của đất nước; thực hiện quyết định giám sát tối cao của Quốc hội đối với hoạt động của Nhà nước, thực hiện đường lối nhà nước của dân, do dân, vì dân; tất cả quyền lực thuộc về nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh.

Trên cương vị Bí thư Đảng đoàn, tham gia Đoàn Chủ tịch, Chủ tịch Đoàn Chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, suốt 17 năm liên tục, đồng chí Lê Quang Đạo đã phấn đấu nâng cao vai trò của Mặt trận trong sự nghiệp đổi mới, góp phần thực hiện dân chủ xã hội chủ nghĩa, tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân. Đồng chí đã giúp Trung ương xây dựng Nghị quyết “Đại đoàn kết dân tộc, tăng cường Mặt trận dân tộc thống nhất trong tình hình mới”, chủ trì việc soạn thảo “Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam”, được Quốc hội khóa X thông qua năm 1999.

2. Đồng chí Lê Quang Đạo – Tấm gương mẫu mực về đạo đức, phẩm chất cách mạng

Nét nổi bật ở đồng chí Lê Quang Đạo là niềm tin tất thắng, sự trung thành và sẵn sàng hy sinh quên mình cho lý tưởng của Đảng, vì thắng lợi của cách mạng, vì sự phát triển của đất nước và hạnh phúc của Nhân dân. Đồng chí là tấm gương của nhà lãnh đạo tận tụy và đầy trách nhiệm trước dân, trước Đảng, trước mọi nhiệm vụ, suốt đời hết lòng, hết sức phục vụ cách mạng, phục vụ Nhân dân; tấm gương khiêm tốn, giản dị, liêm khiết, trung thực, chân thành, ghét thói xu nịnh, cơ hội chủ nghĩa, bè phái; tấm gương nói ít làm nhiều, luôn chí công vô tư và đặt lợi ích của Đảng, của dân lên trên hết, trước hết.

Trong bất cứ hoàn cảnh nào, là người chiến sĩ cách mạng hay khi trở thành nhà lãnh đạo cao cấp của Đảng và Nhà nước ta, Đồng chí luôn gần gũi đồng chí, đồng bào và sẵn lòng chia sẻ những khó khăn với tất cả mọi người. Đó là kết tinh chủ nghĩa nhân văn của một con người mang trong mình những tố chất đoàn kết dân tộc, một người cộng sản đầy bản lĩnh, một nhà lãnh đạo thấm nhuần sâu sắc tư tưởng và đạo đức Hồ Chí Minh.

Đồng chí Lê Quang Đạo còn là tấm gương mẫu mực về thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Trong kháng chiến gian khổ, khốc liệt cũng như trong thời bình, Đồng chí vẫn giữ nếp sống giản dị, trong sạch, trung thực, liêm khiết, gắn bó với Nhân dân, với cán bộ.

Đồng chí Lê Quang Đạo được Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước tin tưởng trao cho nhiều trọng trách quan trọng, ở địa bàn quan trọng và ở những thời điểm lịch sử. Dù ở bất cứ cương vị công tác nào, Đồng chí đều hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.

Đồng chí Lê Quang Đạo, nhà lãnh đạo có uy tín lớn của Đảng, Nhà nước và Nhân dân ta, là tấm gương tiêu biểu của người chiến sĩ cộng sản mẫu mực, một nhà yêu nước chân chính, người học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, là tấm gương tiêu biểu cho các thế hệ hôm nay và mai sau học tập, noi theo.

Kỷ niệm 100 năm Ngày sinh đồng chí Lê Quang Đạo là dịp để chúng ta ôn lại cuộc đời, sự nghiệp và tôn vinh công lao, cống hiến to lớn của Đồng chí đối với Đảng, cách mạng Việt Nam; qua đó giáo dục tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc; cổ vũ, động viên các tầng lớp Nhân dân tích cực thi đua học tập, lao động, công tác và chiến đấu góp phần thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng phát triển và bảo vệ đất nước./.

Đỗ Văn Đạo - Khoa KH Xã hội và Nhân văn

(Theo đề cương tuyên truyền của Ban Tuyên giáo Trung ương)