Trong một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Science, các nhà nghiên cứu thuộc Đại học Uppsala, Thụy Điển cho biết việc thường xuyên phải tiêu thụ các vi hạt nhựa (microplastic) khiến cho ấu trùng cá có những biểu hiện thay đổi về mặt hành vi cũng như chậm phát triển, dẫn đến tỷ lệ tử vong tăng đáng kể, số lượng cá trong giai đoạn trường thành cũng vì thế mà ngày càng sụt giảm. Các nhà khoa học phát hiện ra rằng ấu trùng cá rô một khi đã tiêu thụ các hạt microplastic thì có xu hướng chỉ khoái ăn đồ nhựa hơn là nguồn thức ăn tự nhiên khác của sinh vật biển phù du.
Hạt microplastic (hay còn gọi là vi hạt nhựa) có đường kính rất bé, chưa đến 5mm và được phân hủy từ hàng triệu tấn nhựa được phế thải được xả ra biển. Rác thải nhựa rất đa dạng, từ các sản phẩm có kích thước lớn như các loại túi xách, can nhựa, hộp đựng, vải tổng hợp cho đến các microbeads (một trong nhiều loại microplastic) được sử dụng trong các sản phẩm chăm sóc cá nhân. Những hạt vi nhựa thâm nhập vào đại dương thông qua dòng chảy của các con sông, suối và hồ nước và được tìm thấy tập trung nhiều ở các vùng ven biển nông.
Hiện nay, ngày càng có nhiều lo ngại rằng sự tích tụ của các hạt chất thải microplastic có thể gây nguy hại đến chức năng của hệ sinh thái biển cũng như đe dọa sự đa dạng sinh học của môi trường biển. Tuy nhiên, nhận thức về mức độ nguy hiểm mà hạt microplastic mang lại đối với những loài sinh vật biển vẫn còn rất hạn chế. Các nhà khoa học cho biết: đây là lần đầu tiên họ phát hiện ra rằng sự phát triển của nhiều loài cá đang bị đe dọa bởi vấn đề ô nhiễm microplastic trong môi trường biển.
Đánh giá về mức độ ảnh hưởng của các vi hạt nhựa trong giai đoạn đầu đời của cá, nhóm nghiên cứu đã nhận ra rằng ấu trùng cá có mức độ “khoái khẩu” khác nhau với hạt nhựa thử nghiệm trong các điều kiện nuôi khác nhau. Nhà sinh vật biển và cũng là tác giả chính của nghiên cứu Oona Lönnstedt cho biết: “
Tỉ lệ trứng cá nở thành công giảm đáng kể và cá con nuôi trong môi trường nước chứa nhiều vi hạt nhựa thể hiện nhiều hành vi bất thường. Các nhà khoa học nhận ra rằng điều này có liên quan đến cách thức mà nhựa làm thay đổi khẩu vị của cá. Họ quan sát và nhận thấy rằng những con cá rô con có xu hướng bỏ qua nguồn thức ăn tự nhiên của các loài động vật phù du và thích ăn các hạt microplastic. Thực tế, mức độ hạt microplastic được thử nghiệm trong nghiên cứu tương đương với số lượng nhựa tích tụ được tìm thấy trong nhiều môi trường sống ven biển ở Thụy Điển và nhiều khu vực khác trên thế giới”. "
Đây là lần đầu tiên chúng tôi phát hiện thấy có loài động vật thích ăn các vi hạt nhựa. Thực tế này thật đáng lo ngại”, Giáo sư Peter Eklöv, đồng tác giả của nghiên cứu nhấn mạnh.
Giáo sư Oona, Lonnstedt cho biết: “
Ấu trùng cá tiếp xúc với các hạt microplastic thường nhỏ hơn, phát triển chậm và thể hiện nhiều bất thường trong hành vi như: ít hoạt động và di chuyển chậm hơn so với cá được nuôi trong môi trường nước sạch”. Đặc biệt, cá con cũng thể hiện phản ứng “ngờ nghệch” của mình khi chúng không có khả năng nhận biết được sự có mặt của kẻ săn mồi hoặc ngay cả khi đối diện với kẻ săn mồi, phản ứng của chúng hết sức “đơ”, chậm chạp, vì thế, chúng dễ dàng bị tấn công. Trong thử nghiệm, khi được cho tiếp xúc với những kẻ săn mồi trong tự nhiên, những con cá được nuôi trong môi trường có nồng độ nhựa cao đã bị tấn công và tiêu diệt sạch trong khoảng thời gian nhanh hơn 4 lần so với cá rô con nuôi trong môi trường nước sạch.
Các chuyên gia đưa ra lập luận rằng nếu tỷ lệ tử vong do ô nhiễm nhựa của những loài sinh vật biển đang trong giai đoạn sinh trưởng tiếp tục tăng thì rất có thể nó cũng gây ra “ảnh hưởng sâu sắc” tới tính bền vững của các quần thể cá cũng như toàn hệ sinh thái biển. Bên cạnh đó, dựa theo quan sát và đánh giá về mức độ ô nhiễm rác thải nhựa ở biển Baltic trong hơn 20 năm qua, Peter Eklöv - thành viên nhóm nghiên cứu cho biết có sự suy giảm đáng kể số lượng của một số loài động vật sinh sống ở các vùng ven biển như: cá rô và cá chó với tỉ lệ tử vong của những cá thể đang trong giai đoạn trưởng thành ngày một tăng cao.
Phát hiện này nhấn mạnh tầm ảnh hưởng “
vốn dĩ rất quan trọng nhưng chưa bao giờ được đánh giá cao” của vi hạt nhựa đối với hệ sinh thái biển cũng như sự cần thiết của việc xây dựng những chiến lược quản lý mới hay việc sử dụng các sản phẩm phân hủy sinh học thay thế nhằm hạn chế các sản phẩm nhựa thải có chứa microplastic. Nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Khoa học Science được xem là bước tiến quan trọng trong đánh giá những tác động tới sự sống của sinh vật biển trong thế giới đại dương